İnternetdəki şəxsi və maliyyə məlumatlarımızın qapıçısı olan parollarımız, kiber təhlükəsizliyimizin ən vacib bünövrəsidir. Zəif və ya asanlıqla tapıla bilən parollar, hakerlər üçün qızıl açar rolunu oynayır və şəxsi hesablarımızın, bank məlumatlarımızın və digər həssas bilgilərimizin oğurlanmasına yol aça bilər. Sosial mühəndislik hücumlarının artdığı bir dövrdə, parollarımızın təhlükəsizliyinə xüsusi diqqət yetirmək hər zamankından daha vacibdir.
Bəs parollarınızı necə daha təhlükəsiz edə bilərsiniz? Budur, güclü parollar yaratmaq və onları qorumaq üçün 7 qızıl qayda:
1. Uzunluq Çox Önəmlidir: Minimum 12 Simvol İstifadə Edin
Qısa parollar, “brute-force” hücumları ilə asanlıqla tapıla bilər. Bir parol nə qədər uzun olarsa, onu sındırmaq bir o qədər çətindir. Mütəxəssislər minimum 12, hətta 16 simvoldan ibarət parollar istifadə etməyi tövsiyə edirlər. Uzunluq, mürəkkəblikdən daha vacibdir. Məsələn, “menimgozelparolum123” qısa, “DuzgunGucluParol123!” isə daha güclü bir paroldur.
2. Simvolların Qarışığını İstifadə Edin: Böyük və Kiçik Hərflər, Rəqəmlər, Xüsusi Simvollar
Parolunuzu daha mürəkkəb etmək üçün böyük (“A-Z”) və kiçik (“a-z”) hərfləri, rəqəmləri (“0-9”) və xüsusi simvolları (“!, @, #, $, %, ^, &”) birləşdirin. Bu, hakerlərin avtomatlaşdırılmış proqramlar (məsələn, lüğət hücumları) vasitəsilə parolu tapmaq ehtimalını azaldır.
- Yanlış Nümunə:
admin123 - Doğru Nümunə:
P@r0lum#Guclu!987
3. Şəxsi Məlumatlardan Uzaq Durun: Doğum Tarixi, Adlar, Əlaqəli Sözlər Yox!
Adınız, soyadınız, doğum tarixiniz, ev heyvanınızın adı və ya asanlıqla tapıla biləcək digər şəxsi məlumatlar parol olaraq istifadə edilməməlidir. Sosial mediadakı məlumatlarınız və ya ümumi məlumat bazaları vasitəsilə bu bilgilər asanlıqla əldə edilə bilər.
- Yanlış Nümunə:
aylin1990,baku2024 - Doğru Nümunə: Təsadüfi simvollar və ya asanlıqla tapılmayan söz birləşmələri.
4. Hər Hesab üçün Fərqli Parol İstifadə Edin: Bir Zəif Nöqtə Hər Şeyi Dağıtmasın
Bu, ən vacib qaydalardan biridir. Eyni parolu bir neçə veb-saytda və ya xidmətdə istifadə etmək, bütün hesablarınızın risk altında olmasına səbəb olur. Əgər hakerlər bir saytın məlumat bazasını ələ keçirsələr və sizin parolunuz orda açığa çıxsa, həmin parolu istifadə etdiyiniz bütün digər hesablarınıza da daxil ola bilərlər. Hər hesab üçün unikal parol istifadə edin.
5. İki Faktorlu İdentifikasiyadan (2FA) İstifade Edin: Əlavə Təhlükəsizlik Qatmanı
İki faktorlu identifikasiya (Two-Factor Authentication – 2FA) paroldan sonra əlavə bir təhlükəsizlik qatmanı təmin edir. Bu o deməkdir ki, hesaba daxil olmaq üçün parolunuzu daxil etdikdən sonra, telefonunuza göndərilən kod, biometrik məlumat (barmaq izi, üz tanıma) və ya xüsusi bir proqram vasitəsilə təsdiqləmə tələb olunur. Hakerlər parolunuzu bilsələr belə, ikinci faktoru əldə etmədikcə hesabınıza daxil ola bilməyəcəklər. Mümkün olan hər yerdə 2FA-nı aktivləşdirin.
6. Parol Menecerlərindən İstifadə Edin: Parollarınızı Təhlükəsiz Saxlamağın Yolu
Onlarla fərqli və mürəkkəb parolu yadda saxlamaq praktiki olaraq qeyri-mümkündür. Parol menecerləri (məsələn, LastPass, Dashlane, 1Password) bu problemi həll edir. Onlar bütün parollarınızı şifrələnmiş şəkildə saxlayır və sizə yalnız bir “master parol” yadda saxlamaq kifayət edir. Bu proqramlar həm də güclü, təsadüfi parollar yaratmaqda və saytlarda avtomatik doldurmaqda sizə kömək edir.
7. Şübhəçi Olun və Parollarınızı Dəyişdirin: Fişinq və Zəifliklərdən Qorunun
Həmişə şübhəli e-poçtlara, mesajlara və ya zənglərə qarşı diqqətli olun. Sosial mühəndislik hücumları, parollarınızı ələ keçirmək üçün ən çox istifadə olunan vasitələrdən biridir. Heç vaxt parolunuzu e-poçt vasitəsilə göndərməyin və ya şübhəli saytlarda daxil etməyin. Əgər bir xidmətin məlumat sızması barədə xəbər eşitsəniz, həmin xidmətdəki parolunuzu dərhal dəyişdirin. Həmçinin, parollarınızı mütəmadi olaraq yeniləmək yaxşı bir vərdişdir.
Parol təhlükəsizliyi kiber təhlükəsizliyin əsasıdır. Bu 7 qızıl qaydaya riayət etməklə, onlayn hesablarınızın və şəxsi məlumatlarınızın təhlükəsizliyini əhəmiyyətli dərəcədə artıra bilərsiniz. Yadda saxlayın ki, kiber təhlükəsizlik bir prosesdir, tək bir addım deyil. Davamlı diqqət və maariflənmə, sizi və məlumatlarınızı kiber təhdidlərdən qorumaq üçün açardır.
